نای بندان بهشت وحوش ایران/ اینجا مأمن یوز آسیایی است

به گزارش خبرنگار مهر، ناي بندان طبس از يوز خاطره ها دارد، منطقه اي که در شرقي ترين حوزه پراکنش يوزپلنگ آسيايي در کشور قرار گرفته و جمعيت نسبتا خوبي از کل و بز، قوچ و ميش و جبير را که طعمه هاي اصلي يوز هستند در خود جاي داده است.

 اما ناي بندان تنها زيستگاه همين يگ گونه گوشتخوار نيست بلکه گربه شني نيز که وجودش تنها در سه منطقه ايران به اثبات رسيده از ديگر ويژگي هاي ممتاز ناي بندان محسوب مي شود.

ناي بندان با وسعتي نزدیک بر يک و نيم ميليون هکتار وسيع ترين پناهگاه حيات وحش ايران است که به دليل وجود زيستگاههاي متنوع و کاروانسراهاي قديمي درمسير جاده ابريشم از اهميت بالايي در بين مناطق ايران برخوردار است.

 پناهگاه حيات وحش ناي بندان بدون شک يکي از ناشناخته ترين و بکرترين زيستگاه هاي حيات وحش در کشور است که خاطرات شنيدني از يوزپلنگ دارد.

اين منطقه در سال 1374 با هدف حمايت از گونه هاي جانوري کمياب مانند يوزپلنگ آسيايي، جبير و .... به عنوان منطقه شکارممنوع تحت حفاظت سازمان حفاظت محيط زيست درآمد و در سال 1380 به پناهگاه حيات وحش ارتقاي سطح يافت.

اولين نشانه ها

يوزپلنگ در ميان مردم ناي بندان از گذشته با نام "زرده پلنگ" معروف بوده و آنرا متمايز از پلنگ که آنرا "خاصه پلنگ" مي ناميدند، مي دانستند. ليکن علي رغم وجود زيستگاه هاي صخره اي و کوهستاني گسترده، ناي بندان عمدتا زيستگاه زرده پلنگ بوده تا خاصه پلنگ. با اين حال، در هيچيک از متون و نوشته هاي علمي از اين منطقه به عنوان زيستگاه يوزپلنگ ايراني نام برده نشده است!

تا اينکه در زمستان سال 1366، يک قلاده يوزپلنگ در تاريکي شب بر اثر تابش نور و ایجاد سایه در دید از یک خودرو متعلق به معدن زغالسنگ پروده به قعر دره سقوط  کرد بدين ترتيب براي نخستين بار حضور اين جانور در منطقه به اثبات رسيد. با اين حال، تا سالها همچنان اين منطقه آزاد بوده و فاقد امکانات حفاظتي بود. تا اينکه مجددا در سال 76، يک يوز نر بالغ بر اثر تصادف با يک کاميون عبوري در جاده ديگ رستم واقع در جاده طبس – کرمان کشته شد و اين درحالي بود که 3 يوز همراه آن تا زمان بردن لاشه اين يوز توسط مأمورين محيط زيست، در فاصله نزديکي از همان محل يوز کشته شده را  بدرقه مي کردند.

"از 7 قلاده يوزپلنگ در ناي بندان فيلمبرداري شد." اين خبري بود که دل هر طبيعت دوستي را در بهمن 1379 به لرزه درآورد. سالها بود که کسي از يوز خبري نداشت و حتي برخي اميدي به بقاي آن در ايران نداشتند. ولي فيلمبرداري از دو دسته 3 و 4 قلاده اي در روز 11 بهمن آن سال نشان داد که ناي بندان يکي از آخرين پناهگاههاي يوز در ايران است.

بالاخره در سال 1380، اين منطقه با تلاش اداره حفاظت محيط زيست طبس و پيگيري هاي پروژه حفاظت از يوزپلنگ آسيايي به پناهگاه حيات وحش ارتقا يافت و تعدادي محيط بان از جوامع محلي اطراف اين زيستگاه بکار گرفته شدند.

در 10 مهرماه همين سال بود که پس از سالها يوز ايراني خود را به قاب عکس دوربين هاي عکاسي نشان داد. در اين روز، از يک يوز بالغ توسط يک دوربين تله اي در رودخانه سنگستون عکسبرداري شد ... و دوباره حضور يوز در اين منطقه به اثبات رسيد، البته اين بار به صورت زنده!

نصب 50 دوربین در منطقه نای ‌بند

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه پروژه بین‌المللی حفاظت از یوز پلنگ آسیایی در  این منطقه در حال اجرا است، اظهارداشت: در راستای اجرای این  پروژه آقای استفان که یکی از متخصصان یوزپلنگ در نای ‌بند مشغول فعالیت هستند.

حمید صالحی تصریح کرد: نای ‌بند یکی از بزرگ ‌ترین مناطق محیط زیست در کشور است که وسعت آن یک میلیون و 516 هزار هکتار است.

مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به اینکه منطقه  حفاظت شده نای‌ بند در خراسان جنوبی یکی از محدود مناطق بکر و دست نخورده در ایران و جهان است، ادامه داد: در منطقه نای ‌بند 50 دوربین بسیار پیشرفته برای سرشماری از یوزپلنگ آسیایی نصب شده است.

صالحی گفت: منطقه نای ‌بند در خراسان جنوبی یک زیستگاه منحصر به فرد در ایران و جهان است که علاوه بر اینکه زیستگاه یوزپلنگ آسیایی از مهم ‌ترین گربه‌ سانان ایرانی است محل زندگی بسیاری از پستانداران و خزندگان است.

وی با بیان اینکه خداوند همه چیز را در طبیعت با تعادل خلق کرده، تصریح کرد: این انسان است که همیشه تعادل محیط زیست را بر هم می ‌زند.

صالحی افزود: استان خراسان جنوبی از جمله مناطقی است که از بین 17 منطقه تحت مدیریت محیط زیست ، 10 منطقه شکار ممنوع ،  سه  منطقه پناهگاه حیات وحش و چهار منطقه حفاظت شده دارد که وسعت آنها بیش از دو میلیون و 159 هزار هکتار میرسد.

پناهگاه حيات وحش نايبندان بكرترين پناهگاه حيات وحش جهان

رئيس اداره حفاظت محيط زيست شهرستان طبس نیز در گفتگو با مهر،  گفت: پناهگاه حيات ‌وحش نايبندان طبس بكرترين پناهگاه‌ حيات وحش جهان و بزرگترین حیات وحش ایران  به شمار مي ‌رود.

اسدالله حاتمی اظهار داشت: يوزپلنگ، پلنگ، جبير، كاراكال، شاه‌ روباه، گربه وحشي، كل و بز، قوچ و ميش، زاغ بور كويري، هوبره، پرندگان شكاري، كوكر گندمي و شكم ‌سياه و خزندگان و جوندگان متنوعي از جمله جانوران اين بزرگ عرصه زيستي كشور هستند.

رئيس اداره حفاظت محيط زيست طبس ويژگي خاص پناهگاه حيات وحش نايبندان را علاوه بر بزرگ‌ ترين بودن، داشتن كم‌ ترين تعارضات صنعتي، معدني و دامي دانست.

وی با اشاره به سخني از مقام معظم رهبري در رابطه با محيط زيست كه فرموده‌اند: «امروز موضوع محيط زيست به يك مسئله حاد تبديل شده است، كه بايد آن را جدي گرفته و از تخريب محيط زيست جلوگيري كنيم.» تصريح كرد: پاس داشتن محيط زيست يك وظيفه عمومي است.

وي در ادامه به سختي‌هايي كه محيط‌ بانان متحمل مي ‌شوند اشاره كرد و اظهار داشت: محيط‌ بانان معمولا در دامنه كوه متولد شده و ارتباط و انس با طبيعت دارند كه بايد نترس بوده و بدون امكانات قابل توجه به تنهايي به سفر برود.

استان خراسان جنوبی از جمله مناطقی است که از بین 17 منطقه تحت مدیریت محیط زیست ، 10 منطقه شکار ممنوع ، 3 منطقه پناهگاه حیات وحش و 4 منطقه حفاظت شده دارد که وسعت آنها بیش از 2 میلیون و 159 هزار هکتار میرسد.

پناهگاه حیات وحش نایبندان با هدف حمایت از گونه های جانوری کمیاب مانند جبیر و یوزپلنگ از سال 74 تا 79  به مدت 5 سال به عنوان منطقه شکار ممنوع  انتخاب شد و در نهایت در سال 81 مساحتی بالغ بر 1میلیون و 422 هزار هکتار از این عرصه به حیات وحش نایبندان طبس ارتقا یافت.

اگر چه هنوز مسئولان استان خبری از  تعداد یوز پلنگ های منطقه نایبندان که منحصر به فرد ترین منطقه حضور این گربه سان است نداده  و منتشر نکرده اند اما یک مجله آمریکایی در خصوص انقراض شش گربه سان که یوز پلنگ آسیایی نیز در این لیست وجود دارد داده است  خبر داداه است در  مجله Scientific American آمده است: یوزپلنگ آسیایی روزگاری در سراسر خاورمیانه وجود داشته اما در حال حاضر  تنها در گستره هایی از نیمه شرقی ایران زیست می کند.

محققان هنوز بطور دقیق نمی دانند چه تعداد یوزپلنگ در ایران زندگی می کنند. نخستین برنامه پایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی پس از یک سال حدود یک ماه پیش در ایران به پایان رسید و تنها ۲۰ قلاده یوزپلنگ شناسایی شد.

امیداست این زنگ خطری برای مسئولان در حفاظت از این گربه سان ایرانی باشد و روزی  شاهد انقراض این گونه نادر حیات وحش کشور مان نباشیم.

...................

گزارش : فاطمه زیراچی